Lập bảng câu hỏi thiếu câu hỏi đo lường cho biến phụ thuộc!

Để phân tích mối quan hệ tác động giữa các biến trong mô hình, chúng ta bắt buộc phải có dữ liệu của tất cả các biến xuất hiện trong mô hình đó. Dữ liệu có thể là nguồn thứ cấp (lấy từ báo cáo, tài liệu… có sẵn) hoặc nguồn sơ cấp (khảo sát thu thập thông tin).

Rất nhiều bạn tham khảo luận văn, bài nghiên cứu, tạp chí quốc tế các mô hình đơn giản dạng nhiều biến độc lập tác động lên một biến phụ thuộc khi xây dựng bảng câu hỏi đã không lập câu hỏi cho biến phụ thuộc mà chỉ có câu hỏi cho biến độc lập. Các bạn đang mắc phải một suy nghĩ sai nghiêm trọng là biến phụ thuộc được đo bằng các biến độc lập, có câu hỏi/thang đo cho các biến độc lập sẽ suy ra cho biến phụ thuộc.

Cách hiểu sai này xuất từ một số nguyên do sau:

1. Nguyên nhân lớn nhất là do người nghiên cứu thiếu kiến thức cơ bản về phân tích dữ liệu. Việc chạy phân tích đường dẫn như hồi quy, SEM để tìm ra quan hệ tác động giữa hai biến với nhau thì nền tảng cơ sở phải có dữ liệu của hai biến đó. Có dữ liệu của hai biến, chúng ta mới đi phân tích xem dữ liệu của hai biến đó có quan hệ với nhau không, có tác động qua lại nhau hay không từ đó mới biết được biến độc lập có tác động hay không tác động lên biến phụ thuộc.

2. Một số bài tạp chí, bài nghiên cứu trình bày quá ngắn gọn và tác giả lược bỏ đi các thông tin về cơ sở lý thuyết của biến phụ thuộc làm cho người tham khảo lầm tưởng không cần biến phụ thuộc vẫn chạy được phân tích hồi quy, SEM.

3. Một số bài luận xây dựng mô hình hồi quy nhưng không có nguồn dữ liệu đầu vào (thứ cấp hoặc sơ cấp) của biến phụ thuộc nhưng trong phần trình bày kết quả thì lại ra được bảng kết quả hồi quy. Do tác giả dùng thủ thuật tạo dữ liệu ảo biến phụ thuộc để chạy hồi quy nên không thể trình bày biến phụ thuộc lấy dữ liệu từ đâu trên bài luận. Việc này qua mặt hội đồng chấm bài khi không đánh giá kỹ phần định lượng, vô tình nó làm một nguồn tham khảo sai cho những thế hệ học viên sau.

Chúng ta đang đi tìm mối quan hệ giữa các biến độc lập với biến phụ thuộc. Mối quan hệ này có ý nghĩa hay không, biến độc lập có tác động lên phụ thuộc hay không sẽ được trả lời qua hệ số tác động (hệ số hồi quy). Hệ số tác động chỉ được tìm ra qua kết quả phân tích hồi quy hoặc SEM. Muốn phân tích được hồi quy hay SEM thì phải khai báo dữ liệu đầu vào cho các biến trong mô hình. Và biến trong mô hình ngoài biến độc lập thì có cả biến phụ thuộc nữa. Nên bắt buộc phải có dữ liệu đầu vào của biến phụ thuộc.

Ví dụ như mô hình đo lường về sự hài lòng ở trên, có sáu biến độc lập tác động lên biến phụ thuộc sự hài lòng. Tác giả xác định là nghiên cứu này dùng dữ liệu sơ cấp từ khảo sát. Khi lập bảng câu hỏi khảo sát, tác giả sẽ cần lập câu hỏi thu thập dữ liệu cho tổng cộng bảy biến bao gồm cả biến phụ thuộc sự hài lòng. Bảng khảo sát đầy đủ cho mô hình này bạn tham khảo ở đây., dưới đây là ba câu hỏi đo lường cho biến phụ thuộc Sự hài lòng trong mô hình bên trên:

HL1: Anh/Chị mong muốn gắn bó lâu dài cùng công ty

HL2: Anh/Chị cảm thấy tự tin khi giới thiệu về công ty của mình

HL3: Nhìn chung, Anh/Chị cảm thấy hài lòng khi làm việc ở đây